"Το Εργαστήριο της Οδού Πανόρμου" της Άννας Φιλιώτου

 

Κριτική: Το Εργαστήριο της Οδού Πανόρμου της  Άννας Φιλιώτου

Στο νέο της μυθιστόρημα Το Εργαστήριο της Οδού Πανόρμου, η Άννα Φιλιώτου παραδίδει ένα έργο με εξαιρετική αφηγηματική δύναμη, γεμάτο ανθρωπιά, τόλμη και σεβασμό απέναντι στη γυναικεία ύπαρξη. Η συγγραφέας, με τη γνωστή της μαεστρία, παρακολουθεί τις ζωές τριών γυναικών – γιαγιάς, μητέρας και κόρης – και μέσα από τις προσωπικές τους διαδρομές καταγράφει τις βαθιές αλλαγές μιας ολόκληρης κοινωνίας.

Αξιοσημείωτη είναι η ικανότητα της συγγραφέως να μας μεταφέρει με πειστικότητα και λεπτότητα σε δύο καθοριστικές χρονικές περιόδους: στην επαρχία της δεκαετίας του 50, αλλά και στην Αθήνα από το 1969 και μετά. Με μοναδική ακρίβεια και αφηγηματική ζωντάνια, χτίζει κόσμους που μοιάζουν απτά, από τους ήχους και τις μυρωδιές, ως τις συνήθειες, τις νοοτροπίες και τις σιωπές της εποχής. Ο αναγνώστης δεν παρακολουθεί απλώς τα γεγονότα, αλλά ζει μέσα σε αυτά, περπατά στα σοκάκια, ακούει τις κουβέντες πίσω από τις μισόκλειστες πόρτες, αισθάνεται την ανάσα της ιστορικής στιγμής. Αυτή η ιστορική ακρίβεια, που ποτέ δεν γίνεται φορτωμένη ή διδακτική, ενισχύει τη βιωματική δύναμη του μυθιστορήματος.

Στο σύμπαν της  Άννας Φιλιώτου δεν υπάρχουν όρια που μια γυναίκα δεν μπορεί να ξεπεράσει. Κόντρα στα κλισέ:

– ότι η γυναίκα ανήκει στο σπίτι,

– ότι μια γυναίκα του χωριού δεν μπορεί να ονειρευτεί ή να πετύχει,

– ότι η γυναίκα δεν έχει τη δύναμη να μεγαλώσει μόνη της ένα παιδί,

– ότι δεν μπορεί να συνδυάσει καριέρα και οικογένεια.

Η Άννα Φιλιώτου διαλύει κάθε τέτοιο στερεότυπο με τρόπο λογοτεχνικά ώριμο και συγκινητικό. Οι ηρωίδες της δεν είναι απλώς χαρακτήρες. Είναι φορείς αλλαγής, πρότυπα αντοχής, θάρρους και αυτοπροσδιορισμού. Μέσα από το «εργαστήριο» της ζωής, οι γυναίκες αυτές πλάθονται, φλέγονται, μεταμορφώνονται. Και μαζί τους μεταμορφώνεται και ο κόσμος γύρω τους.

Ισότιμα με τη γυναικεία ταυτότητα, αναδεικνύεται μέσα στο βιβλίο και ο ρόλος της μητέρας. Η μητρότητα προβάλλεται ως ύψιστο αγαθό, ως προτεραιότητα ζωής, ως αγώνας διαρκείας και τελικά ως βαθιά δικαίωση. Οι μητέρες ηρωίδες του βιβλίου στέκονται βουνά και βράχια ακλόνητα για να στηρίξουν τα παιδιά τους. Πρώτες εκείνες στέκονται μπροστά στους φράχτες και τα αναχώματα που ορθώνονται στη ζωή, πρώτες αντιστέκονται στους βοριάδες που προσπαθούν να γκρεμίσουν τα όνειρα και το μέλλον των παιδιών τους. Η συγγραφέας αποτυπώνει αυτή την αφοσίωση με σπάνια ευαισθησία, δίνοντας στη μητρική μορφή ένα φως σχεδόν αρχετυπικό, όχι εξιδανικευμένο, αλλά ανθρώπινο και βαθύτατα αληθινό.

Η γραφή της είναι φωτεινή, δίνει κλάση, βάθος και ψυχή στους χαρακτήρες της. Ένα μυθιστόρημα που δεν διαβάζεται απλώς, βιώνεται. Ένα βιβλίο που τιμά τη γυναικεία εμπειρία, χωρίς υπερβολές αλλά με ακρίβεια και σεβασμό.

Δεκούλου Σταυρούλα

Ειδική Γραμματέας Δ.Σ. Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών

"ΜΠΡΕΝΤΑ" του Ευάγγελου Ρήγα

  

Κριτική Ποίησης: "Μπρέντα" του Ευάγγελου Ρήγα 

Ένα βαγόνι μνήμης πάνω σε ξεχασμένες ράγες

Η Μπρέντα του Ευάγγελου Ρήγα δεν είναι απλώς μια ποιητική συλλογή, αλλά ένα ταξίδι στη ρημαγμένη συνείδηση του παρόντος. Μέσα της κατοικεί η μνήμη, η ενοχή, η σιωπή και η βαθιά θλίψη μιας κοινωνίας που επαναλαμβάνει τις ίδιες πληγές. Ο ποιητής μάς μεταφέρει σε έναν κόσμο όπου οι σταθμοί έχουν κλείσει, οι φωνές έχουν κοπάσει, και ο χρόνος μοιάζει να κυλά χωρίς να τον περιμένει κανείς.

Ο Ρήγας γράφει με συγκράτηση και θυμό, με οξύνοια και απελπισία, ισορροπώντας ανάμεσα στη συλλογική εμπειρία και την εσωτερική εξομολόγηση. Χτίζει τη γλώσσα του όχι με λογοτεχνικές ευκολίες αλλά με υπόγεια ένταση και υπαρξιακή ειλικρίνεια. Οι εικόνες του είναι ζωντανές αλλά και αόρατες — σκιές και απομεινάρια μιας ανθρώπινης παρουσίας που εξακολουθεί να επιμένει σε έναν κόσμο που μοιάζει να την αρνείται.

Η Μπρέντα είναι μια σπουδή στην ήττα, όχι ως αποτυχία, αλλά ως τρόπος ύπαρξης. Ο ποιητής δεν ψάχνει για λύτρωση. Αντίθετα, αναγνωρίζει τη φθορά, την επανάληψη της βίας, την παγίδευση στις ίδιες ιστορικές γραμμές. Ο κόσμος δεν άλλαξε. Απλώς άλλαξε η σελίδα. Οι γραμμές έμειναν οι ίδιες.

Κι όμως, μέσα σε αυτή την πνιγηρή ατμόσφαιρα, ο Ευάγγελος Ρήγας διατηρεί μια σχεδόν αθώα πίστη στον άνθρωπο. Όχι στον άνθρωπο του συστήματος, του τίτλου ή της εξουσίας, αλλά στον άνθρωπο του βλέμματος, του χαμόγελου, της επιμονής. Υπάρχει ακόμη χώρος για εμπιστοσύνη, για φαντασία, για αντίσταση μέσα από την τρυφερότητα.

Η συλλογή παρακολουθεί τη ματαίωση της Ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα διασώζει την επιθυμία για έναν διαφορετικό κόσμο. Δεν προτείνει λύσεις· αναζητά συνείδηση. Δεν αναφωνεί· υπαινίσσεται. Και αυτό την κάνει τόσο ισχυρή.

Η Μπρέντα είναι μια βαθιά ανθρώπινη κατάθεση. Ένα κείμενο που σε αγγίζει αργά και με δύναμη. Δεν σε λυτρώνει, αλλά σε αφήνει να νιώσεις. Και αυτή, ίσως, είναι η μεγαλύτερη της αρετή.

Σταυρούλα Δεκούλου, Ειδική Γραμματέας Ε.Ε.Λ. 

ΒΕΝΕΡΑΛΙΑ της Βίκυς Μπούρη - Αναγνώστη

Η συλλογή «ΒΕΝΕΡΑΛΙΑ» της ποιήτριας Βίκυς Μπούρη – Αναγνώστη, δεν είναι απλά μια σειρά ποιημάτων, αλλά ένας ύμνος, μια γιορτή της αγάπης και του έρωτα, που αντηχεί σαν αρχαίο τελετουργικό προς τιμήν της Αφροδίτης, της θεάς που εκπροσωπεί την ομορφιά, το πάθος και τη ζωή. Με κάθε στίχο, η ποίηση μεταμορφώνεται σε μια μαγική μυσταγωγία, όπου ο αναγνώστης καλείται να βυθιστεί στα βαθύτερα νερά του αισθήματος, εκεί όπου ο χρόνος και η ύπαρξη χάνονται μέσα στον ορίζοντα της λατρείας του έρωτα.

Αυτή η ποιητική συλλογή είναι σαν ένας κήπος γεμάτος λουλούδια. Αρώματα και χρώματα αναδύονται από κάθε λέξη, από κάθε εικόνα. Ο έρωτας εδώ δεν είναι μια απλή υπόθεση της καρδιάς. Είναι μια πολυσύνθετη, ζωντανή δύναμη που αγκαλιάζει το σώμα, το πνεύμα και τον χρόνο. Μέσα από αινιγματικούς συμβολισμούς και πλούσια λυρική γλώσσα, η συλλογή φωτίζει τον έρωτα ως μυστήριο αλλά και ως φωτεινό μονοπάτι, όπου η χαρά και ο πόνος μπλέκονται σε ένα αέναο παιχνίδι.

Ο χρόνος στην ποίηση των «ΒΕΝΕΡΑΛΙΩΝ» δεν είναι γραμμικός ούτε αυστηρά οριοθετημένος. Είναι μια αέναη κίνηση, ένας χορός φωτός και σκιάς, όπου οι αναμνήσεις ζωντανεύουν και η ελπίδα ανανεώνεται. Τα ποιήματα μοιάζουν να αναπνέουν τον αέρα της άνοιξης αλλά και τον ψίθυρο του φθινοπώρου, προσφέροντας μια διττή εικόνα της ζωής. Τη γονιμότητα της αγάπης και την παροδικότητα της ύπαρξης.

Η φύση, με τα άνθη της, τα αρώματα, το φως του φεγγαριού και το θρόισμα των φύλλων είναι η ίδια η καρδιά της ποίησης. Ένας ζωντανός καμβάς όπου ζωγραφίζεται το πάθος, η τρυφερότητα, η απώλεια και η αναγέννηση. Κάθε στοιχείο της φύσης γίνεται φορέας νοήματος, ένα σύμβολο που μιλά για το αέναο παιχνίδι της αγάπης, της ελπίδας και της θλίψης.

Η θυσία, που διαπερνά πολλές από τις εικόνες, δεν παρουσιάζεται εδώ ως τραγωδία, αλλά ως η ίδια η ουσία του έρωτα. Η πληγή που ανοίγει, το αίμα που ρέει, η θυσία που δίνεται είναι το χώμα όπου φυτρώνει το λουλούδι της αγάπης. Με αυτόν τον τρόπο, το πάθος και η αφοσίωση αποκτούν μια ιερή διάσταση, αναδεικνύοντας τη βαθιά σύνδεση μεταξύ του ανθρώπινου πόνου και της δημιουργίας ομορφιάς και ζωής.

Το ανθρώπινο είναι παρόν με όλες τις αντιφάσεις του: η μοναξιά και η ανάγκη για σύνδεση, η αναζήτηση του φωτός μέσα στο σκοτάδι, η ευαλωτότητα που μεταμορφώνεται σε δύναμη. Η εικόνα της «κινούμενης σκιάς» που «αναζητά το φως για να υπάρξει» αποτυπώνει με ευαισθησία την ανθρώπινη ύπαρξη, τόσο εύθραυστη όσο και ανθεκτική, διαρκώς σε κίνηση και αναζήτηση.

Η στιγμή που «του φθινοπώρου άνοιξε η αυλαία» και η «μαινάδα» που «είναι μόνη, δίχως παρέα» μάς ταξιδεύουν σε ένα ερωτικό δράμα γεμάτο πάθος και μοναξιά, όπου η ένταση των αισθημάτων δεν αποκλείει την αίσθηση της αποξένωσης. Εδώ ο έρωτας μοιάζει με θεατρικό έργο, όπου οι ήρωες ζουν με όλη τους την ψυχή αλλά και με την αβεβαιότητα που φέρνει η ζωή και το πάθος.

Κάποιοι στίχοι της συλλογής λειτουργούν σαν μικροί φάροι που φωτίζουν το σύνολο του έργου:

 

«Κάθε αγκάθι μια πληγή, Κι από το αίμα ένα όμορφο λουλούδι ανθή.» Εδώ, η μεταμόρφωση του πόνου σε ομορφιά γίνεται αλληγορία της αγάπης που ξεπερνά τις δυσκολίες και γεννά τη ζωή και το φως. Είναι μια γιορτή της θυσίας που αναδεικνύει τη δύναμη της ψυχής να μεταμορφώνει το τραύμα σε λουλούδι.

«Κινούμενες σκιές είμαστε, το φως αναζητάμε για να υπάρχουμε.» Μια ποιητική αναφορά στην ανθρώπινη ύπαρξη ως συνεχής αναζήτηση και μετακίνηση μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες, όπου το φως συμβολίζει το νόημα, την αγάπη και την αλήθεια που αναζητούμε για να ζήσουμε πλήρως.

«Του φθινοπώρου άνοιξε η αυλαία, αχ, πού να ξέρω πως μαινάδα θα ήσουν μόνη, δίχως παρέα.» Αυτή η εικόνα συγκεντρώνει όλη την ένταση του πάθους και της μοναξιάς, την αέναη πάλη ανάμεσα στο φωτεινό και το σκοτεινό μέσα στην ερωτική ψυχή, αποκαλύπτοντας τον ποιητικό στοχασμό πάνω στην ανθρώπινη φύση και τις εσωτερικές συγκρούσεις.

Η συλλογή «ΒΕΝΕΡΑΛΙΑ» είναι, εν τέλει, μια ποιητική όαση, ένα καταφύγιο όπου ο αναγνώστης καλείται να βυθιστεί στις αμέτρητες αποχρώσεις του έρωτα και της ζωής. Είναι μια πρό(σ)κληση να αγκαλιάσουμε το φως και το σκοτάδι που ζουν μέσα μας, να δεχτούμε τον πόνο και τη χαρά ως ενωμένα στοιχεία της ύπαρξης, και να βρούμε μέσα από τη γιορτή της Αφροδίτης το δικό μας μονοπάτι προς την αγάπη και την αλήθεια.

Σταυρούλα Δεκούλου, Ειδική Γραμματέας Ε.Ε.Λ.